७ भाद्र, कञ्चनपुर । बेलौरी नगरपालिका– ५ सोभाताल मुक्तकमैंया बस्तीका विनोद चौधरी डकर्मीको काम गर्छन् । उनकी श्रीमती गङ्गाले घरमै थोरै रकम लगानी गरी पसल सञ्चलन गरेका छन् । छोरा भारतमा काम गर्छन् । दुवै जनाले आय–आर्जनको काम गरेर सहज रुपमा परिवारको खर्च धान्दै आएका छन् ।
विनोदले डकर्मीको काम गरेर मासिक रुपमा रु २५ हजारदेखि ३० हजारसम्म कमाइ गर्छन् । उनकी श्रीमतीले मासिक रुपमा रु छ हजारदेखि रु १० हजारसम्म कमाउछन् । “कमाइ भएको रकम भविष्यका लागि बचतसमेत गर्दै आएका छौँ”, विनोदले भने, “अहिलेसम्म गाउँकै समूहमा रु दुई लाख जति रकम बचत गरेका छौँ । आवश्यकता भएका बेला त्यही रकम झिकेर लगानी गर्ने सोच छ ।”
बाह्रैमहिना डकर्मीको काम पाइँदैन । केही दिन घरमै बेरोजगार भएर बस्नुपर्ने बाध्यता हुने उनले बताए ।“सोभाताल क्षेत्रमा पिकनिक मनाउन आउने व्यक्तिले पसलमा समान खरिद गर्ने गर्दछन”, गङ्गाले भने, “कुनै बेला धेरै कमाइ हुन्छ । अहिले वर्षातको समय भएकाले थोरै मात्रै यस क्षेत्रमा पुग्छन् । कमाइ पनि थोरै छ ।” पसलमा सोचे जस्तै कमाइ भइरहेकाले यसमा लगानी बढाउने सोच उनले अघि सारेका छन् ।
“बाजे, बुबाले कमैया रहँदा अरुको अधिनमा रहेर काम गर्नुपर्दथ्यो”, चौधरीले भने, “कमैयामुक्तिपछि पाँच कठ्ठा जग्गा सरकारले उपलव्ध गराएको छ । स्वतन्त्र भएर आय–आर्जनको काममा संलग्न हुन पाउँदा निकै खुसी छौँ । सरकारले जग्गा मात्रै दिएन । डकर्मीको सीपसमेत सिकाएकाले जीवन चलाउन निकै सहज छ ।”
सोभाताल मुक्तकमैया बस्तीका विनोद जस्तै २५ जना भन्दा बढी व्यक्तिले डकर्मीसम्बन्धी तालिम लिएर स्वरोजगार भएका छन् । घर चिनाइको कार्य मात्रै बस्तीका तालिम लिएका युवाले गर्दैनन् । बढी आम्दानी हुने टायल विछ्याउने, मार्बल लगाउने, पेन्टिङ गर्ने र हाउसवायरिङको कार्यसमेत गर्दछन् । जसबाट गतिलो आम्दानी हातपर्ने गरेको छ ।
बस्तीका सात परिवारले भने व्यावसायिक तरकारी खेतीलाई गरेका छन् । जग्गा भाडामा लिएर व्यावसायिक तरकारी खेती गर्दै आएका अस्मिता चौधरीले भने, “तालिम लिएर तरकारी खेती गर्न थालेपछि सहज रुपमा जीविका चल्न थालेको छ । तरकारी खेतीबाट गतिलो आम्दानी हुने भएकाले यसलाईनै व्यवसाय बनाएका छौँ ।” व्यावसायिक कार्य गरेर आएको आम्दानीको रकम परिचालन गरी केही परिवारले घरका युवालाई वैदेशिक रोजगारीमासमेत पठाउन थालेका छन् ।हालसम्म बस्तीका चार जना युवा वैदेशिक रोजगारीमा मलेसिया, कतारलगायतका ठाउमा गएका छन् । “सरकाले पुनःस्थापना गराउँदा उपलव्ध गराएको पाँच कठ्ठा जग्गामा घर बनाउन र थोरैमा खेती गर्न पुगेको छ”, कृपाराम चौधरीले भने, “उपलव्ध जग्गामा खेती गर्दा तीन महिनाका लागि पनि खान पुग्दैन । त्यसैले पनि समूहबाट कर्जा लिएर आयआर्जनका कार्यमा संलग्न हुँदै आएका छौँ ।”
चौधरीले घरमै बङ्गुर र कुखुरापालनसँगै मासु र मदिराको पसल सञ्चालन गरेका छन् । उनी जस्तै बस्तीका चङगल चौधरीले किराना पसल सञ्चालन गरेका छन् । जसबाट उनले मासिक रुपमा रु ३० हजारदेखि रु ४५ हजारसम्म कमाउछन् ।
आय–आर्जनका कार्यक्रममा संलग्न हुन सकेका केही परिवारका सदस्य भारतीय उखु फार्ममा मजदूरीसमेत गर्दै आएका छन् । मौसममा बिहानको झिसमिसेमै घरबाटै खाना लिएर जाने र भारतीयको उखु गोडमेल गरी साँझ घर फर्कने गरेका छन् । उखु गोलमेल गर्दा भारतीयले दैनिक ज्यालाबाफत रु पाँच सय भारतीय रुपैया दिने गरेका छन् । केही परिवार गाउँमै मजदूरीमासमेत संलग्न हुने गरेका छन् । वि.सं २०५८ मा पुनः स्थापन गराइएको बस्तीमा एक सय ३२ परिवारको बसोवास रहेको छ ।
